Chi cục Chăn nuôi và Thú y: Tổ chức bình tuyển, đánh giá ngoại hình thể chất heo đực giống trên địa bàn tỉnh Tây Ninh

I. TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI HEO ĐỰC GIỐNG

Hiện nay trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, nhu cầu chăn nuôi heo đực giống, kinh doanh tinh và làm dịch vụ gieo tinh nhân tạo đang phát triển mạnh. Thống kê nhanh trên địa bàn tỉnh có 205 con heo đực, trong đó 121 con heo đực thực hiện phối giống nhân tạo và 84 con thực hiện phối giống trực tiếp, trong đó có 16 con thực hiện cả hai hình thức vừa phối giống trực tiếp vừa thực hiện lấy tinh nhân tạo. Chủ yếu ở các giống như: Yorkshire, Duroc, Landrace , Pietrain và con lai của chúng.

Để nâng cao năng suất, chất lượng giống heo, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm chăn nuôi heo của tỉnh, tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm chăn nuôi trên thị trường, phát triển chăn nuôi heo theo hướng bền vững và thực hiện Kế hoạch số 968/KH-SNN ngày 8/5/2017 của Sở Nông nghiệp và PTNT về quản lý heo và bò đực giống trên địa bàn tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2017-2020, hàng năm Chi cục Chăn nuôi và Thú y hướng dẫn, chỉ đạo Trạm Chăn nuôi và Thú y huyện, thành phố phối hợp với các đơn vị có liên quan tiến hành kiểm tra đánh giá chất lượng heo và bò đực giống trên địa bàn quản lý.

II. TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ NGOẠI HÌNH THỂ CHẤT HEO ĐỰC GIỐNG

Thực hiện đánh giá trên một số giống heo ngoại hiện được nuôi phổ biến trên địa bàn tỉnh như Yorkshire, Duroc, Landrace , Pietrain và con lai của chúng.

1. Một số loại heo giống trên địa bàn tỉnh

1.1 Heo Yorkshire:

Nguồn gốc Anh, thân hình chữ nhật, có màu trắng, tai đứng, hướng nạc mỡ, sinh sản tốt 10 - 12 con/lứa, thích nghi cao, heo đực nặng khoảng 250-320 kg, cái khoảng 200-250 kg, tỷ lệ nạc 52-55%.

Đặc biệt dòng heo của Úc có ưu điểm tăng trọng nhanh, ít mỡ, nhiều nạc, dễ nuôi dưỡng chăm sóc và có khả năng thích nghi cao với môi trường nhiệt đới nóng ẩm nước ta. Đực Yorkshire 4 chân cao, to khỏe rắn chắc tạo dáng đi linh hoạt, có chất lượng tinh dịch tốt, cho tỷ lệ thụ thai cao và nhiều heo cho mỗi lứa đẻ. Năng suất sinh trưởng và sinh sản của con lai từ đực Yorkshire cũng cao hơn so với những giống khác và thích nghi tốt với điều kiện chăn nuôi nông hộ.

1.2 Heo Landrace:

Nguồn gốc Đan Mạch, thân hình tam giác màu trắng, tai cụp, hướng nạc, sinh sản tốt 10-14 con/lứa, thích nghi kém, khối lượng sơ sinh 1,2-1,3 kg/con, con đực trưởng thành 270-300 kg, con cái 200-230 kg, tỷ lệ nạc 54 - 56%.

Dòng đực Landrace có phần mông đặc biệt phát triển, cho nhiều nạc hơn giống Yorkshire, nhưng nhạy cảm với những điều kiện môi trường bất lợi (stress).

1.3 Heo Duroc:

Nguồn gốc Mỹ, thân hình chữ nhật màu đỏ nâu, tai cụp, thích nghi tốt.

Đây là loại heo hướng nạc, thường được dùng như dòng đực cuối cùng để phối với heo nái lai hai máu Yorkshire và Landrace để tạo con lai nuôi thịt ba máu có tỷ lệ nạc cao và thịt có chất lượng thơm ngon. 

Nhược điểm của heo Duroc là đẻ ít con (7-9 con/lứa), thường đẻ khó và ít sữa. Heo Duroc chỉ thích hợp làm nọc giống, có chất lượng tinh dịch tốt và cho nhiều heo con ở mỗi lứa đẻ. Đặc điểm nổi bật của heo Duroc là sản xuất con lai nhanh lớn, nhiều nạc có nhiều mỡ dắt làm cho thịt có vị thơm ngon.

Heo trưởng thành con đực nặng khoảng 300-350 kg, con cái 200-250 kg, tỷ lệ nạc 58 - 60,4 %.

1.4 Heo Pietrain:

Nguồn gốc Bỉ, thân hình có vai lưng mông phát triển tốt, màu trắng đốm nâu đen, tai cụp từ giữa, hướng nạc.

Heo Pietrain không thích hợp dùng làm nái, có tuổi đẻ lứa đầu chậm: 418 ngày tuổi (so với Yorkshire là 366 ngày tuổi), và số con sơ sinh bình quân thấp (9 - 10 con/ lần). 

Đặc tính ưu việt của heo Pietrain là sử dụng thức ăn rất hiệu quả để chuyển đổi thành nạc, tỷ lệ nạc cao từ 61 - 63%, heo đực nặng 270-350 kg, con cái nặng khoảng 200-250 kg.

Tuy nhiên, giống heo này kém thích nghi với điều kiện nóng ẩm, dễ bị đột tử khi vận chuyển đường xa và có chất lượng thịt kém do ảnh hưởng của gene Halothane. Hơn nữa giống heo này mang gene Redement Napole (RN) gây acid hóa thịt.

2. ĐÁNH GIÁ NGOẠI HÌNH THẾ CHẤT HEO ĐỰC GIỐNG

1. Hình thể

Là dáng và các đặc trưng của từng loại giống heo.

Đặc điểm giống rõ, thể chất chắc chắn, cơ thể cân đối, khoẻ, lông da trắng tuyền đối với Yorshire, Landrace hay đỏ, nâu, sẫm, vàng nhạt, sẫm nhạt và móng đen với Duroc và da lông có 3 lớp màu đốm chồng lên nhau, dáng săn chắc đối với Pietran Duroc. Kiểu tai và dáng chuẩn giống.

Cơ bắp: Tốt nhất là quan sát từ phía sau, heo phần sau và cơ thăn phải rộng, không mỡ, mông đùi sâu và thăn phải rộng hơn lưng.

2. Đánh giá đầu và cổ

Rất dài, mỏng và nạc.

Đầu và cổ thẳng, không bị nghiêng, lệch.

3. Vai ngực và đùi trước

Vai ngực: rất dày, rất rộng. Đùi trước: phát triển tốt, nạc, chắc đầy thẳng tới cổ, ngực lưng. Thế đứng phải vững vàng.

4. Lưng, sườn, Bụng

Bụng: Là phần giữa của heo, heo phần bụng lớn thì tỷ lệ móc hàm thấp, các phần cắt có nạc thấp hơn. Đặc điểm phần heo mỡ rõ nhất là: nặng ký, cằm mỡ, phần giữa rung rinh, lưng vuông; mông đùi nhão; lớp mỡ dày trên vai. Lưng và cơ lưng: Dài, rộng, đầy đặn, chắc thẳng mượt tới vai và mông.

5. Đánh giá mông và đùi sau

Mông: Rất dài, rộng, phẳng.

Đùi sau: rất to, rộng, đầy đặn, sâu và nạc.

Mông và đùi sau phải rộng.

6. Đánh giá chân

Thế đứng chân trước:

Chân rắn chắc, khỏe, khô, thẳng, chân dài theo mông.

Bàn chân ngắn, thế đứng tốt và đi lại dễ dàng.

                                                                  Đạt                                                Không đạt

Tiêu chuẩn chân trước:

                                                                                                                Đạt                        Không đạt

Thế đứng chân sau:

                                                                       Đạt                                                              Không đạt

Tiêu chuẩn chân sau:

                                                                                                            Đạt                               Không đạt

Thế đứng của bàn chân:

                                                                                              Đạt                                         Không đạt

Móng: Móng chân phải đều không bị nứt móng, hà móng, sưng...

                                                                                                 Đạt                                   Không đạt

7. Vú và bộ phận sinh dục

Hai hòn cà phải lớn đều.

16 vú đều, heo đực cũng phải được đánh giá chất lượng hàng vú vì chúng sẽ truyền cho thế hệ sau.

Cấu trúc tốt: Loại bỏ những con heo có vú nhỏ, vú đinh, vú tịt, heo đực với bốn cặp núm vú đặt trước bao quy đầu sẽ có mình dài thân và được ưu tiên chọn.

Bốn cặp núm vú đặt trước bao qui đầu

Vị trí đúng: nhiều núm vú càng xa về phía trước càng tốt. Núm vú nên nằm sát thành bụng và không chỉ theo nhiều hướng khác nhau.

III. THỰC HIỆN ĐÁNH GIÁ NGOẠI HÌNH THỂ CHẤT

Hàng năm, Trạm Chăn nuôi và Thú y các huyện phối hợp với các đơn vị Trạm Khuyến Nông, Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện (cụ thể là tổ công tác cấp huyện) thực hiện đánh giá ngoại hình thể chất heo đực giống, để loại thải những con không đạt chất lượng, chọn giữ lại những con có chất lượng tốt dùng để làm giống, giúp cải thiện chất lượng đàn heo giống ở địa phương.

Hình thức đánh giá bằng cách cho điểm và nhân hệ số của mỗi bộ phận cơ thể. Điểm tối đa là 5 điểm, thấp nhất là 1 điểm, sau đó nhân với hệ số của từng bộ phận cơ thể, nếu tổng điểm ≥ 70 điểm được đánh giá là "đạt", nếu tổng điểm <70 điểm là "không đạt".

Mức độ cho điểm: Rất điển hình, tốt: 5 điểm; Phù hợp yêu cầu: 4 điểm; Có 1-2 nhược điểm nhẹ: 3 điểm; Có nhiều nhược điểm nhẹ hoặc 1 nhược điểm nặng: 2 điểm; Có 2 nhược điểm nặng trở lên cho 1 điểm.

Nếu tổng điểm ≥ 70 điểm được đánh giá là "đạt", nếu tổng điểm <70 điểm là "không đạt".

Ngoài ra, còn có các đợt bình tuyển đột xuất khi cần thiết. Đối với những hộ thay đực giống mới thì cần phải đăng ký bình tuyển, cấp thẻ tai, lập hồ sơ theo dõi, liên hệ Trạm Chăn nuôi và Thú y của huyện/thành phố để được hướng dẫn. Thủ tục bình tuyển như bình tuyển định kỳ hàng năm./.

Phòng Chăn nuôi – Chi cục Chăn nuôi và Thú y.